در پشت دیوار‌های بسته کارخانه کروز چه می‌گذرد؟
تعدادی از کارگران و بازنشستگان کارخانه کروز در دیدار با اعضای خانه کارگر و شورا‌های اسلامی کار از مشکلات خود در زمینه شرایط کار و بازنشستگی این شرکت گفتند.
به گزارش زنهار؛ این ایده به‌طورکلی از گذشته تا به امروز وجود داشته است که حقوق و رفاه کارگران در بنگاه‌های کوچک معمولاً بیشتر مورد تضییع قرار می‌گیرد و امکان عدول از قانون و عدم تأمین نیروی کار و عدم رعایت امنیت و ایمنی کارگران کمتر در واحد‌های بزرگ مورد تضییع قرار دارد. اما شاید شرکت قطعه‌سازی کروز در این زمینه استثنا باشد؛ شرکتی که چندی پیش تعدادی از کارگران شاغل و بازنشسته‌اش در میزگردی در دفتر مرکزی خانه کارگر مهمان علیرضا محجوب (دبیرکل خانه کارگر) و محسن باقری و محمدرضا فرزعلیان (نمایندگان شورا‌های اسلامی کار در تهران) و همچنین حسن صادقی (رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری) بودند و بخشی از مشکلات این شرکت و همچنین بخشی از مسائل حوزه بازنشستگی این واحد بزرگ که اکثریت قاطع نیروی کار آن از زنان هستند، را بیان کردند.
سختی کار برای کارگرانی که شرایط سخت دارند، منظور شود
محمدرضا فرزعلیان (عضو هیئت‌مدیره شورا‌های اسلامی کار غرب تهران) بخش قابل‌ملاحظه‌ای از مشکلات کارگران و تشکل‌های کارگری با شرکت کروز را مرتبط به قرارداد‌های آن‌ها دانسته و می‌گوید: کارخانه کروز واقع در جاده کرج در استان تهران چیزی در حدود ۱۲ هزار نفر پرسنل دارد که البته در برخی موارد برخورد با کارگران صف‌شکن و سنت‌شکن بوده است. برای مثال اولین «قرارداد یک‌ماهه» موجود در کشور را شرکت کروز در ایران برای کارگران تنظیم و ارائه کرد. در همان زمان نمونه قرارداد یک‌ماهه را در موقعیتی که آقای محجوب در مجلس بودند، به اطلاع رساندیم تا در این مورد پیگیری صورت بگیرد.
او به شرایط حاکم بر این کارخانه اشاره کرده و می‌افزاید: از آنجاکه ۸۰ درصد کارگران شرکت زنان هستند و مشاغل مربوط به مردان بیشتر در حوزه کارشناسی، نگهبانی و حمل‌ونقل و.. است، لذا محیط کارخانه‌ای کروز تقریباً یکدست به زنان اختصاص دارد. بااین‌وجود شرایط سخت‌کاری در این شرکت حکمفرماست که توسط شورای اسلامی کار به اطلاع مدیر اداری اداره کار غرب استان تهران رسانده شده و تذکراتی داده شده است.
فرزعلیان با اشاره به مشکلات جسمی و روحی ناشی از فشار و شرایط سختِ کاری در کروز می‌گوید: از بیماری‌های شایع شغلی در کروز، یکی واریس پا به دلیل ایستادن ثابت در مدت طولانی است. همچنین، چون در حالت ایستاده معمولاً با دستگاه‌های الکترونیکی کار می‌کنند، عمدتاً دچار مشکل دست هستند. در یک مورد حادثه کار که برای خانمی در دستش پلاتین گذاشته شد، شرکت تنها بیمه بیکاری رد کرده و برگه حادثه و گزارش حوادث کار ارائه نشده است.
این فعال کارگری با اشاره به اینکه برخی موارد در شرکت کروز قبلا گوشزد شده که تغییراتی نیز رخ‌داده است، اضافه می‌کند: قبلاً ازدواج در مجموعه کروز مشکلات حادی برای کارگر به همراه می‌آورد و در مواردی خانم‌ها اخراج هم می‌شدند. هنوز هم به دلیل فشار کاری برای بسیاری ازدواج بسیار سخت است؛ زیرا نوع کار در این شرکت تعدادی است و برای مثال اگر قرار باشد کارگری ۱۰۰ قطعه بزند، اگر این مقدار به ۹۹ عدد کاهش یابد، از حقوق او کم خواهد شد.
وی به پیگیری‌های صورت گرفته درباره حقوق کارگران کروز نیز می‌گوید: برای پیگیری حقوق کارگران این مجموعه بزرگ، تشکل کارگری مثل شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی کارگری وجود ندارد، بلکه «نماینده کارگری» وجود دارد که اغلب کارگران مجموعه وی را نمی‌شناسند و گویا صرفاً به‌صورت نمادین و فرمایشی معین شده تا در جلسه کمیته انضباطی شرکت کند و اقدامات شرکت در این زمینه از رسمیت نیفتد.
فرزعلیان با اشاره به مشکل سخت و زیان‌آور شناسایی‌نشدن کار در شرکت کروز می‌گوید: نماینده بیمه درون شرکت به‌اشتباه اعلام کرده است که شغل سخت و زیان‌آور برای کارگران تشخیص نداده؛ اما تعداد محدودی از کارکنان برای بازنشستگی خودشان به اداره کار رفتند که موفق به بازنشستگی با شرایط سختی کار شدند. ما در مجموعه شورا‌های اسلامی کار غرب تهران در تلاشیم تا سختی کار برای تمامی کارگران این مجموعه که شرایط سخت دارند، منظور شود.
کروز ظاهری زیبا، اما باطنی خشن دارد
علیرضا محجوب (دبیرکل خانه کارگر) با بیان اینکه از نظر شرایط سختِ کار در تهران تنها یک شرکت بزرگ داروسازی و شرکت قطعه‌سازی خودروی کروز چنین وضعیتی را دارند، تصریح می‌کند: شدت سختی کار در کروز را از نزدیک دیدیم و باید اعتراف کنیم شرایط برای ما مردان نیز اگر چنین شغلی را انتخاب می‌کردیم، بسیار سخت بود. باید اندازه‌گیری‌های علمی و فنی و پزشکی صورت بگیرد تا مشخص شود کار در چنین محیطی سخت است. انگیزه شرکت‌ها عمدتاً برای فرار از ثبت محیط این واحد به‌عنوان سخت و زیان‌آور مالی است؛ زیرا باید ۴ یا در برخی موارد ۸ درصد متفاوت بیمه بپردازد که در چنین واحدی رقم قابل‌توجهی به‌حساب می‌آید.
محجوب تأکید می‌کند: محیط کروز با ظاهری زیبا، اما در باطن کار برای کارگران بسیار خشن است. کافی است یک نفر کارشناس پزشکی قانونی مدارک درمانی کارگران شاغل و بازنشسته این مجموعه را در کنار معاینات دقیق در نظر داشته باشد تا متوجه این مطلب شود که کار در این واحد جزء مشاغل سخت محسوب می‌شود یا خیر! بسیاری از خانم‌هایی که در این مجموعه ۲۰ساله بازنشست شده‌اند، نه بر اساس قانون مشاغل سخت و زیان‌آور با ۳۰ روز حقوق که با ۲۰ سال سابقه و ۲۰ روز حقوق به‌ازای ۲۰ سال کار عادی بازنشسته شده‌اند. البته موضوع اصلی بحث ما کارگرانی هستند که در مجموعه کروز هنوز شاغل هستند. اندازه‌گیری‌های فنی و پزشکی نیز تاکنون در اکثریت موارد که بررسی شده، نشان داده است که کمیته مشاغل سخت و زیان‌آور به‌درستی در پرونده کروز ورود کرده است.
روایتی از آنچه در کروز می‌گذرد...
در این نشست برخی از کارگران بازنشسته و شاغل این مجموعه نیز به بیان تجربیات و نظرات خود درباره کار در مجموعه کروز پرداختند.
یکی از نمایندگان کارگران بازنشسته کروز با بیان این مطلب که عناوین شغلی برای کاهش مبلغ حقوق و مبلغ حق بیمه توسط مدیران مجموعه اشتباه رد می‌شود، می‌گوید: بسیاری از ما این تجربه را داریم که کل دوره یا بخش زیادی از دوران اشتغال خود در مجموعه کروز را با عنوان شغلی «کارگر ساده» سپری کردیم و کارفرما نیز بر همین مبنا حق بیمه برای ما رد کرده است؛ این درحالی است که اکثریت قاطع کارگران مجموعه تحصیلکرده بوده و شغل تخصصی دارند که عنوان شغلی آن‌ها باید «اوپراتور» و «کارگر نیمه ماهر» رد شود.
یکی دیگر از شاغلین این مجموعه با یادآوری این مطلب که «طرح طبقه‌بندی مشاغل در کروز اجرا نشده است» می‌گوید: گروه کاری بسیاری از کارگرانی که ۲۰ سال در مجموعه سابقه دارند، تازه ذیل گروه ۷ قرار گرفته است. قرارداد‌های ما ابتدا سه‌ماهه بود و سپس بعد از مدتی به قرارداد‌های یک‌ماهه تبدیل شد. اکثریت عناوین شغلی کروز کارگر ساده رد شده، اما بسیاری از افرادی که عناوین شغلی دیگر مانند اپراتور در احکام بازنشستگی‌شان آمده است، تا سال‌ها به‌عنوان کارگر ساده رد شدند و این در حالی است که ماهیت کار آنان در مدت فعالیت خود تغییری نکرده است. این در حالی است که کارگر ساده تنها باید به کارگر بخش آبدارخانه و نظافت و.. اطلاق شود. البته پیگیری‌های رسانه‌ای و برخی بازرسی‌ها تازه پس از مدت‌ها باعث شده شرکت شرایط طبقه‌بندی مشاغل را بررسی کند.
یک بازنشسته نیز با اشاره به استاندارد نبودن بسیاری از تجهیزات می‌گوید: بخش‌های قابل توجهی از دستگاه‌های مجموعه شرکت کروز پرسروصدا هستند که روان و شنوایی بسیاری از کارگران نزدیک به عوامل تولید صدا را آزار می‌دهند. این درحالی است که تا سال‌ها ابزار‌های ایمنی و حفاظتی در برابر صدا در بین کارگران توزیع نمی‌شد و تازه امسال پس از برخی بازرسی‌های به عمل آمده یک بخش از مجموعه برای تعدادی از کارگران این ابزار‌ها را تهیه کرده است.
وی با اشاره به اینکه مشکلات کمردرد، سردرد به دلیل تحمل صدا، مشکلات ریوی به‌دلیل شوینده‌ها و حلال‌ها، انواع درد‌های دست و پا به همراه واریس از بیماری‌های رایج شغلی در کروز است، اضافه می‌کند: در برخی موارد حلال‌ها و مواد شیمیایی لازم برای شستشوی میز کار و قطعات باعث آسیب‌های عصبی و ریوی در کارگران می‌شود. چند سال قبل یکی از آقایان همکار مجموعه به دلیل استنشاق مرتب حلال‌ها فوت شدند؛ زیرا شرکت تاکید دارد که حتی یک لکه نباید روی میز بماند تا ظاهر زیبای فضای کار حفظ شود!
او تاکید می‌کند: کار در گرما و در شرایطی که بخشی از نیرو‌ها با هویه برقی کار می‌کنند، نیاز ایجاد می‌کند که برای خروج دود آسیب‌زای آن و گرما، وسایل سرمایشی باشد که در اختیار قرار نمی‌گیرد. همچنین حرارت بالای برخی دستگاه‌ها در کنار شکل بد ارگونومی میز کار دربرابر بدن در محیط به کارگر آسیب وارد می‌کند. وقتی اوپراتور پشت دستگاه می‌نشیند، تعهدی گرفته می‌شود که ارگونومی محیط کار رعایت شده است، اما هیچکدام از ابزارآلات، میزها، صندلی و پدال‌های برخی دستگاه‌ها دارای استاندارد‌های ارگونومیک نیست. دستگاهی به نام «شونک» وجود دارد که فرد پشت آن می‌نشیند و پدال‌ها و اهرم‌هایی دارد. وضعیت ارگونومی این دستگاه بسیار اسفناک و بد است و به استخوان‌بندی بدن کارگر نیز آسیب وارد می‌کند. بیشتر مشکلات دیسک کمر به همین دلیل است.
یکی دیگر از زنان بازنشسته کروز ادامه می‌دهد: بنده بطور روشن و آشکار چندین پرونده پزشکی برای مشکلات ناشی از کار در کروز داشتم، اما قبل از بازنشستگی و در آستانه پایان دوره کاری، برگه تعهدی در برابر بنده قرار داده شد که در آن قید شده بود «هیچ مشکلی در هنگام رفتن از شرکت ندارم» که این برگه مورد اعتراض بسیاری از کارگران واقع شد.
جمع‌آوری پرونده‌ها و مستندات
حسن صادقی (رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری) با بیان اینکه هنوز مطالعات سنجش آلاینده و موارد زیان‌آور در کروز انجام نشده است، می‌گوید: قانون کار ایران می‌گوید که به زنان نباید بیش از طاقت‌شان فشار کاری آورد. فرسایش جسمی ناشی از شغل البته بحث پیچیده‌ای است، زیرا طبق قانون اگر کارگاهی زیان‌آور تشخیص داده شود، مدیران مجموعه مورد پیگرد حقوقی قرار می‌گیرند، زیرا باید ظرف دو سال کارگاه را از حالت زیان‌آوری کار خارج کنند. کارفرما باید ابزار لازم برای کاهش حداکثری سختی کار را فراهم کند.
وی با بیان اینکه «مسئولان تشکل‌های کارگری و فعالان در این مدت باید درباره رفع سخت و زیان‌آور بودن کار در کروز تلاش می‌کردند» اظهار می‌کند: مقوله «سختی کار» شامل کار در ارتفاع، کار در عمق و کار در دریا است. مابقی مقولات دشوارکننده کار در ذیل مقوله «مشاغل زیان‌آور» دسته‌بندی می‌شود که شامل عوامل زیان‌آور شیمیایی و عوامل زیان‌آور فیزیکی است. پرونده کروز باید توسط کمیته سخت و زیان‌آور بررسی شود و اکثر اعضای کمیته نیز پزشک هستند و این پزشکان نیز بیشتر با تاکید بر معاینات رای می‌دهند. براساس پرونده پزشکی کارگرانی که به صورت تصادفی انتخاب می‌شوند، اعضای کمیته رای به زیان‌آوری کار در یک شرکت می‌دهند.
رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری با اشاره به اینکه پرونده بازنشستگی بسیاری از خانم‌های بازنشسته مجموعه بسته شده که باید برای بررسی دوباره گشوده شود، می‌گوید: قطعا سازمان تامین اجتماعی در برابر بازگشایی پرونده مشکلات نوع بازنشستگی این کارگران مجموعه کروز مقاومت خواهد کرد. اگر کمیته رای دهد سازمان تامین اجتماعی اجرا نکند، رای نهایی به دیوان عدالت اداری می‌رود. معمولا نیز استدلال‌های حقوقی تامین اجتماعی در برابر دیوان قوی بوده و بیشتر نظر سازمان به کرسی می‌نشیند؛ لذا باید در همان ابتدای کار مدارک مستند و متقن و محکمی ارائه شود تا اگر سازمان تامین اجتماعی از رسیدگی خودداری کرد، دیوان نظر سازمان را رد کند.
مشکلات جسمی و روانی برای شاغلان در کروز
در ادامه یکی از کارکنان شاغل مجموعه با بیان اینکه «آسیب‌های اعصاب و روان کار در مجموعه نیز زیاد است» می‌گوید: حتما برای بحث معاینات باید بررسی و معاینه توسط روانشناس و روانپزشک نیز صورت بگیرد. رفتار‌های آزاردهنده و نوع برخورد با نیروی کار که اکثرا زن هستند، مشکلات زیادی را در این زمینه سبب شده است.
این خانم شاغل مجموعه با اشاره به اینکه بازرسی‌ها چندان فایده‌ای در مجموعه کروز ندارد، می‌گوید: به دلیل بزرگی مجموعه وقتی فردی برای بازدید چه از نهاد‌های دولتی و چه غیردولتی می‌آید، با کد پیج ۹۹۹ اعلام آمادگی برای بازید داده می‌شود که این یعنی دستور به سرپرست‌های خطوط برای نظافت و عادی جلوه دادن فضا و شرایط کار که زیاد هم پیش آمده است. این درحالی است که محیط کار باید از نظر آلایندگی بررسی شود. هم دستگاه «هات‌گان» در زمان روشن شدن گرما و بوی آزار دهنده و مضری دارد و هم دستگاه تزریقی که هر کارگر در هر خط تولید ۲۵۰ نفره با آن کار می‌کند، بو و گرمای آزاردهنده و مضر دارد.
وی تصریح می‌کند: اخیرا به جای متن خود قرارداد کار، به ما الحاقیه قرارداد در ۴ خط می‌دهند و ما آن را امضا می‌کنیم. ما اصل قرارداد اولیه که این مطالب کوتاه بر آن الحاق شده را ندیدیم و نمی‌دانیم در مراجع بالاتر قرار است چه چیزی به‌عنوان قرارداد تغییر یافته ارائه شود. این درحالی است که ممکن است ۱۰ یا ۱۵ سال از دوران کاری ما به‌عنوان کارگر ساده رد شده باشد که اگر بحث عنوان شغلی اپراتور نیز بعدا رد شد، دریافتی آن به صورت درصدی و نه کامل به ما کارگران تعلق بگیرد! این درحالی است که شایعه سخت و زیان‌آوری کار کروز در تمام سالن‌ها پیچیده است. ما خودمان باید مدام نسبت به قرارداد اعتراض کنیم تا بازرس بیمه بیاید و بحث سخت و زیان‌آوری کار را بررسی کند.
یکی دیگر از بانوان شاغل مجموعه با اشاره به محدودیت زمانی برای تولید انبوه می‌گوید: این فشار زمانی برای اینکه در یک مدت دقیقه محدود تعداد معینی قطعه تولید شود، از نظر زمانی باعث درگیری بیشتر بدن می‌شود و شاید اگر این فشار زمانی نبود، بسیاری از آسیب‌های دست، گردن، کمر و پای زنان شاغل در کروز نیز وجود نداشت. وقتی کارگران نخواهند از آمار تولید عقب بیفتند، بسیار آسیب می‌بینند. همچنین در بخش انبار وزن‌های سنگین برای زنان شامل سیم‌های ۲۰ و ۱۵ کیلویی وجود دارد که مدام باید حمل شود.
اما به جای اینکه هرساله آمار برای بهبود وضعیت فیزیکی کارگران کاهش یابد، برعکس هرسال بالاتر رفته و سرعت کار بیشتر می‌شود. این کار را با این بهانه انجام می‌دهند که کارگران دستشان راه افتاده و حرفه‌ای‌تر شدند و سرعت باید بالاتر برود. شرکت یک دستگاه «کوماکس» پر سروصدا دارد که باعث ایجاد مشکل شنوایی در اکثر نیرو‌ها شده است و این آسیب روانی همزمان با استرس سرعت بالای کار آسیب‌های روانی را در کنار آسیب‌های جسمی افزون کرده است. این درحالی است که هر اعتراضی به وضعیت نیز با کاهش قابل ملاحظه پاداش و مزایای کار در مرحله اول و برخورد‌های بعدی در مراحل دیگر مواجه می‌شود. این درحالی است که ورود گوشی تلفن همراه به داخل محیط کار ممنوع بوده و جریمه دارد و اگر کسی مشکل خاصی داشته باشد، در تماس با کارخانه پیج می‌شود تا بتواند صحبت کند. خود همین مسئله اضطراب حین کار را برای زنان متاهل و سرپرست خانوار بسیار بیشتر کرده است.
کارگران و بازنشستگان اطلاعات بدهند
سپس محسن باقری (عضو هیات مدیره کانون‌های هماهنگی شورا‌های اسلامی کار استان تهران) با اشاره به اینکه در شرکت کروز مشکلات خاصی وجود دارد که باید رسیدگی شود، می‌گوید: بحث بازنشستگی زنان کارگر که سخت و زیان‌آوری کار آن وجود دارد، حتما از طریق شورا‌های اسلامی کار پیگیری می‌شود. بحث روابط کار و قرارداد نیز با مدیرکل بازرسی اداره کار هماهنگ می‌شود. در بحث عناوین شغلی مطرح شده در کروز و اشتباه رد شدن عناوین شغلی، در تعامل با اداره کار هر موقعیت شغلی در افراد عیناً رد خواهد شد. اگر در بحث سخت و زیان‌آوری کار مستنداتی داشته باشیم، رای دیوان نه با سازمان تامین اجتماعی و کروز، که همراستا با نظر ما و کمیته سخت و زیان‌آور خواهد بود.
باقری تصریح می‌کند: وضعیت کروز در برخی سالن‌ها اندکی بهتر شده و این به خاطر فشار رسانه‌ای و تشکلی و صنفی است. اینکه در هنگام تهیه گزارش از شرکت افرادی از قبل آماده شده در شرکت مقابل دوربین و یا ضبط صوت قرار بگیرند، در واقعیت آنچه در کروز می‌گذرد، تغییری ایجاد نمی‌کند.
علیرضا محجوب در پایان نشست با دادن اطمینان خاطر در زمینه امکان رسیدگی به پرونده می‌گوید: طبق قانون تامین اجتماعی وقوع بحث بازنشستگی مانع از امکان بررسی دوباره پرونده نحوه بازنشستگی و اسقاط حق اعاده کارشناسی از افراد معترض نخواهد شد و مسئله قابل پیگیری حقوقی است. استاندارد‌هایی در زمینه گرما، آلاینده و صدا و سایر موارد وجود دارد که قابل سنجش توسط شرکت‌های مربوطه است که باید انجام شود و نتایج آن اعلام شود. مرکز تحقیقات وزارت کار نیز در این زمینه قبلا بررسی‌هایی کرده و بحث کروز از نظر ما راه حل دارد. کارگران بازنشسته باید در زمینه حقوق خود دادخواستی ارائه دهند تا کارشان رسیدگی شود و هرجا گزارش شرکت کروز خلاف واقع بود، قابل بررسی خواهد بود. برای خود شرکت کروز نیز بهتر است که به صورت منطقی به حل مسائل و مشکلات این مجموعه و کارگران و بازنشستگان خود بپردازد.
فرزعلیان نیز در پایان تاکید می‌کند: ما در تعامل با وزارت بهداشت نیز بحث درخواست بازرسی دقیق را در کنار بررسی احکام بازنشستگی از طریق بازرسان تامین اجتماعی و وزارت کار انجام خواهیم داد. ما از کارگران و بازنشستگان خواهش کردیم که اطلاعات وضعیت شرکت را به ما بدهند تا رسیدگی ما دقیق‌تر باشد.
