متوسط فرسایش خاک در ایران چقدر است؟

به گزارش زنهار از بازار، کامران یوسفی راد با بیان اینکه با توجه به بالاتر بودن میزان تولید در اراضی آبی، حفاظت از اراضی آبی به نسبت اراضی دیم باید در اولویت اول قرار گیرد گفت: در استان آذربایجان شرقی از ۱.۲ میلیون هکتار اراضی کشاورزی حدود ۴۰۰ هزار هکتار آن اراضی آبی و ۸۰۰ هزار هکتار آن اراضی دیم است.

وی با اشاره به نقش تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی ها در کیفیت خاک گفت: میزان بارندگی نقش مهمی در این امر دارد بارندگی زیاد که منجر به ایجاد روان آب می گردد و بارندگی اندک که به از بین رفتن رطوبت خاک می انجامد از عوامل تخریب خاک به حساب می آید چرا که با از بین رفتن رطوبت، خاک مستعد فرسایش های بادی می شود.

یوسفی راد با بیان اینکه برای تشکیل یک سانتیمتر خاک ۱۰۰ الی ۱۰۰۰ سال زمان لازم است، گفت: بر حسب اقلیم های مختلف طول زمان متفاوتی برای شکل گیری خاک لازم است در واقع خاک از متلاشی شدن سنگ ها که تحت تاثیر شرایط اقلیمی صورت می گیرد، تشکیل می شود.

مدیر آب و خاک سازمان جهادکشاورزی استان با بیان اینکه یکی از معضلات عمده ای که در سطح استان و کشور به خاک آسیب می رساند بحث فرسایش است ادامه داد: متوسط فرسایش خاک در ایران حدود ۱۶ تن در هکتار می باشد که این رقم حتی در برخی استانها به ۳۳ تن در هکتار نیز می رسد این در حالیست که متوسط جهانی فرسایش خاک ۵ الی ۶ تن در هکتار می باشد.

وی با بیان اینکه فرسایش خاک به دو صورت بادی و آبی صورت می گیرد  ادامه داد: در فرسایش های آبی وقتی که زمین در جهت شیب شخم زده می شود با کمترین میزان بارندگی، روان آب ایجاد شده و خاک و عناصر آن را شسته و مواد مغذی آن را از بین می برد به این ترتیب اراضی کشاورزی پس از چندی قدرت حاصلخیزی خود را دست خواهد داد لذا توصیه می شود کشاورزان تا جایی که امکان دارد زمین های خود را عمود بر شیب شخم بزنند در اراضی مرتعی نیز حفاظت از پوشش گیاهی موجود به عنوان عامل بازدارنده از فرسایش های آبی می باشد و اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری در این زمینه اقدامات بیولوژیکی ویژه ای انجام می دهد و برخی NGO های مردمی نیز خود راساً اقداماتی در جهت افزایش پوشش گیاهی صورت می دهند.

وی از تغییر کاربری اراضی کشاورزی که تمامی دستگاهها را درگیر نموده است به عنوان معضل بعدی در بحث فرسایش خاک یاد کرد و گفت: قبلاً تغییر کاربری اراضی کشاورزی در حاشیه شهرها اتفاق می افتاد اما متاسفانه در حال حاضر این وضعیت در حاشیه روستاها نیز تکرار می گردد و اراضی کشاورزی به مناطق مسکونی و صنعتی و کاربریهای غیرکشاورزی تبدیل می شود که امور اراضی سازمان جهادکشاورزی متولی رسیدگی به این امر بوده و پرونده های تشکیل شده برای این موارد را به دستگاههای قضایی ارجاع می نماید که از این طریق حکم قلع و قمع ساخت و سازهای غیرمجاز صادر می گردد با این وجود اراضی مذکور دیگر تبدیل به اراضی کشاورزی نمی شود و نخاله های ساختمانی موجود نیز در صورت تخلیه به آلودگی خاک در مناطق دیگر منجر خواهد شد.

یوسفی راد در ارتباط با جلوگیری از شور شدن اراضی کشاورزی اظهار داشت: به طور کلی حدود ۸ میلیون هکتار اراضی آبی در سطح کشور موجود است که از این مقدار تنها ۱.۳ میلیون هکتار بدون محدودیت و شوری است و مابقی اراضی در عمق خاک یا بافت خاک دارای مشکلاتی می باشند که قابل اصلاح است.

وی با بیان اینکه عوامل متعددی در شور شدن اراضی نقش دارند که عمده ترین عامل تبخیر از سطح خاک می باشد افزود: در صورتی که خاک در مراتع دارای پوشش گیاهی باشد و در اراضی کشاورزی بقایای گیاهی پس از برداشت محصول در خاک باقی بماند و با ترویج کشاورزی حفاظتی و ممانعت از شخم زدن های عمیق، تبخیر از سطح خاک کاهش می یابد.

مدیر آب و خاک سازمان جهادکشاورزی استان با اشاره به اینکه در بحث جلوگیری از شوری اراضی موضوع مدیریت آبیاری نیز مطرح است، بیان داشت: در واقع آبیاری باید به اندازه نیاز  گیاه صورت گیرد.

وی با اشاره برخی معضلات دیگری که در مورد فرسایش خاک در استان وجود دارد گفت: یکی از مواردی که کشاورزان باید بدان توجه نمایند این است که عناصر غذایی مورد نیاز گیاه در صورت استفاده غیراصولی از خاک از بین می رود نقش مواد آلی در این زمینه بسیار مهم می باشد و کم شدن میزان کود تاثیر مستقیم بر کاهش عناصر غذایی خاک دارد. میزان مواد آلی به ویژه کربن آلی در خاک اصولاً باید بیش از یک درصد باشد که متاسفانه در استان ما این میزان کمتر از یک درصد بوده و نیاز به استفاده از مواد آلی و کربن آلی ضروری است ۵۰ درصد اراضی نیز با کاهش مواد غذایی دیگری غیر از کربن مواجه اند که با کودهای مختلف قابل جبران می باشد.

یوسفی راد در ادامه آتش زدن مزارع پس از برداشت محصول را به عنوان معضل دیگری مطرح نموده و اظهار داشت: خوشبختانه این اتفاق نامطلوب در حال حاضر به شدت کاهش یافته است زیرا به نابودی کاه و کلش و مواد مغذی و پوشش گیاهی خاک و فرسایش آن منجر می شد.

مدیر آب و خاک سازمان جهادکشاورزی استان خشکسالی و کاهش آبهای زیرزمینی و فرونشست زمین را نیز معضل دیگری دانسته و گفت: این مشکل ناشی از تخلیه بیش از حد و برداشت فراتر از پروانه بهره برداری چاه ها بوده و در صورت بروز فرونشست امکان بازگشت سفره های زیرزمینی به حالت اولیه حتی در صوررت بارندگی، وجود نخواهد داشت.

وی با بیان اینکه در بخش هایی از استان مانند دشت دوزدوزان ، بستان آباد ، شبستر و مرند  فرونشستهایی مشاهده شده است و اقداماتی از طرف شرکت آب منطقه ای در این زمینه صورت می گیرد ادامه داد: سازمان جهادکشاورزی استان نیز در راستای مدیریت صحیح مصرف تمام پرونده های مربوط به سیستم های نوین آبیاری را در اولویت تامین اعتبار قرار داده تا از اضافه برداشت جلوگیری نماید.

وی در ارتباط با راهکارهای پیش گیری از فرسایش خاک افزود: افزایش مواد غذایی خاک و حفظ پوشش گیاهی آن و پیشگیری از تبخیر سطحی راهکاری اساسی در این زمینه است همینطور انجام آزمایشات خاک و شناسایی عناصر و کودهای مورد نیاز و توصیه های کودی از سوی کارشناسان پهنه جهادکشاورزی به حفظ خاک کمک می نماید. تهیه کمپوست های گیاهی و استفاده از آن در اراضی کشاورزی به ویژه در باغات مواد مغذی مورد نیاز را در اختیار خاک قرار می دهد. استفاده از کودهای ترکیبی حیوانی و کمپوست و کودهای شیمیایی و  استفاده از روشهای نوین آبیاری می تواند به حفاظت از خاک یاری رساند.

یوسفی راد با بیان اینکه  استفاده از روش های نوین آبیاری ضمن کاهش تلفات آب از فرسایش آبی خاک نیز جلوگیری به عمل می آورد افزود: برای استفاده از سامانه های نوین آبیاری دولت کمک های بلاعوض در نظر گرفته است و برای سیستم های بارانی ۳۰ میلیون تومان، سیستم قطره ای ۴۰ میلیون تومان و سیستم کم فشار ۱۵ میلیون تومان کمک بلاعوض اعطا می گردد.