چرا کودک آزاری‌ها گزارش داده نمی‌شوند

به گزارش زنهار به نقل از مهر، کودک آزاری یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین موارد انواع خشونت‌های خانگی است.

اگر چه همسر آزاری و سالمند آزاری هم از موارد پرشمار در خشونت‌های خانگی هستند به جهت اینکه کودک آزاری چندان گزارش داده نمی‌شود و معمولاً توسط خود کودکان هم پیگیری نمی‌شود بیش از دیگر موارد خشونت‌های خانگی نیازمند توجه عموم جامعه به این مساله است.

کودک آزاری یک پدیده جهان شمول است. در سرتاسر جهان نیز وجود دارد و نهادهای حمایت‌گر کودکان و نوجوانان، سمن‌ها و تشکل‌های غیر دولتی بسیاری در سرتاسر جهان برای حمایت از کودکان فعال هستند.

در یک دسته بندی کلی کودک آزاری به چهار دسته بزرگ «کودک آزاری جسمی»، «کودک آزاری جنسی»، «کودک آزاری روانی و عاطفی» و «مسامحه و غفلت» تقسیم می‌شوند.

علاوه بر چهار مورد کودک آزاری فوق، «کودک آزاری اقتصادی» و «کودک آزاری سیاسی» را هم می‌توان در زمره مهم‌ترین انواع کودک آزاری دانست.

مهم‌ترین شکل کودک آزاری اقتصادی، استفاده از کودکان به عنوان نیروی کار در مشاغل نامناسب برای کودک است. حضور کودک در کارگاه‌های زیرزمینی و مخفی و استفاده از کودک برای جمع آوری پسماند از زشت‌ترین و خطرناک‌ترین انواع کودک آزاری‌های اقتصادی است که تحت عنوان کودکان کار در جوامع وجود دارند.

حتی در موضوع کودک آزاری اقتصادی بسیاری از کارشناسان معتقدند استفاده از کودکان به عنوان مدل در شوهای لباس یا در شبکه‌های اجتماعی که این روزها هم زیاد شاهد آن هستیم نوعی از کودک آزاری اقتصادی است.

با این حال بخش قابل توجهی از کودکان کار در کشور ما از اتباع هستند و همین موضوع موجب می‌شود شناسایی این کودکان در ایران سخت‌تر از سایر کشورها باشد.

در دسته بندی کودک آزاری‌های سیاسی هم باید به استفاده از کودکان در جنگ‌ها، در نزاع‌های گروهی و قبیله‌ای و در ناآرامی‌های سیاسی و اجتماعی اشاره کرد. استفاده از کودکان برای تبلیغات سیاسی در انتخابات و همچنین جاسوسی از دیگر موارد کودک آزاری‌های سیاسی است.

با توجه بیشتر به انواع کودک آزاری‌ها و آمارهای موجود می‌توان دریافت به دلایل متعددی هر یک از انواع کودک آزاری‌ها هیچ گاه ثبت و پیگیری نمی‌شوند. مهم‌ترین دلیل در ایجاد چنین وضعیت خطرناکی، عدم پیگیری شخص کودک آسیب دیده از آزار است. عدم تربیت صحیح و عدم آموزش مناسب به کودک در هنگام مواجهه با فرد یا عامل آزارگر و این مساله که در بسیاری از موارد کودک آزاری توسط یکی از اعضای خانواده صورت می‌گیرد موجب می‌شود کودک آزاری هیچ گاه تاکنون به صورت جدی گزارش داده نشود.

آثار مخرب خشونت‌های کلامی بسیار بالاست اما به ندرت مصادیق کودک آزاری کلامی گزارشی داده می‌شود.

سیدحسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در پاسخ به این سوال که چرا کودک آزاری‌ها معمولاً گزارش داده نمی‌شوند، گفت: آن دسته از کودک‌آزاری هایی که بیشتر به آن اشاره می‌شود کودک آزاری جسمی است. کتک زدن، شلاق زدن و سوزاندن برخی از مصادیق عمده کودک آزاری جسمی است معمولاً آزارهای جسمی به راحتی گزارش نمی‌شوند و البته این موضوع محدود به کشورهای خاصی هم نیست. آزارگران جنسی کودکان هم عموماً از کسانی هستند که در نزدیکی کودک قرار دارند و محرم به کودک هستند به همین دلیل معمولاً آزارهای جنسی چندان گزارش نمی‌شود.

این مددکار اجتماعی افزود: گزارش کودک آزاری‌های عاطفی مثل تمسخر و تحقیر، مقایسه، نادیده گرفتن و این موارد هم حداقل در فضای جامعه ما چندان موضوعیتی ندارد. چندان مرسوم نیست بابت آزارهای کلامی فردی از کسی شکایت کند مخصوصاً وقتی که فرد آزار دیده کودک باشد. البته آثار مخرب خشونت‌های کلامی بسیار بالاست اما به ندرت مصادیق کودک آزاری کلامی گزارشی داده می‌شود. مسامحه و غفلت هم معمولاً گزارش نمی‌شود زیرا فرد آزارگر تعمدی در آن ندارد.

موسوی چلک با بیان اینکه در آزارهای اقتصادی هم چندان شاهد گزارش نیستیم، گفت: مگر اینکه آزار اقتصادی همراه با یک آزار جسمی یا آزار جنسی همراه باشد. در مورد استفاده از کودکان برای جاسوسی یا ازدواج‌های سیاسی هم معمولاً در هیچ جای دنیا گزارشات مستندی نداریم که بتوانیم به آنها استناد کنیم. در ایران هم در این خصوص همین گونه است.

کودک آزاری و طیف وسیع مصادیق آن

اگر به قانون اطفال و نوجوانان و آئین نامه اجرایی آنکه در سال ۹۹ به تصویب رسید توجه کنیم شاهد مصادیق بسیار زیادی برای کودک آزاری هستیم که این مصادیق نشان دهنده کودکان در وضعیت مخاطره آمیز است.

شاید شما فکر کنید که هیچ گاه قادر نیستید که کودکی را آزار دهید اما باید گفت هر گونه مسامحه و غفلت در نگهداری کودکان نوعی از کودک آزاری است که حتی ممکن است آثار بسیار زیان‌باری برای کودک به همراه داشته باشد.

ضرب و جرح، توهین و تحقیر، بهره کشی اقتصادی، انجام هرگونه اقدام غیر قانونی و یا معاملات غیرقانونی، فحشاء نشان دادن هرگونه تصویر مبتذل و صحنه‌های زشت به کودک همگی از مصادیق وضعیت مخاطره آمیز در کودک آزاری است.

در قانون اطفال و نوجوانان برخی از مصادیق به صورت جزئی‌تر نشان داده شده است؛ مثلاً سهل انگاری در انجام وظایف در نگهداری از کودکان بی سرپرست و بد سرپرست مصداق کودک آزاری است. ابتلای هریک از والدین به اختلالات روانی و یا بیماری‌های روانی و شخصیتی یا ابتلای والدین به بیماری‌های واگیردار جسمی از جمله موارد کودک آزاری است.

زندانی شدن هریک از والدین یا هر دوی آنها نوعی کودک آزاری است. ابتلای والدین به اعتیاد به مواد مخدر و روانگردان یا اعتیاد به قمار، اداره کردن مراکز فساد و فحشاء توسط هریک از والدین یا سرپرستان، خشونت مستمر والدین نسبت به همدیگر و کودکان، باز ماندن طفل و نوجوان از تحصیل، طرد شدن کودک و نوجوان از خانواده، فقر شدید، پناهندگی، آوارگی و مهاجرت خانواده، فرار از خانواده و ترک تحصیل از جمله موارد و مصادیق کودکان در معرض وضعیت مخاطره آمیز است که این موارد به صورت صریح در قانون حمایت از اطفال و نوجوانان آمده است.

بنابراین کودک آزاری طیف گسترده‌ای از عناوین و مصادیق را در بر می‌گیرد که ممکن است درون خانواده توسط اعضای خانواده و یا بیرون از خانواده توسط افراد دیگر صورت گیرد.

اگر چه مسئولان سازمان بهزیستی معتقدند آشنایی مردم با نهادهای اجتماعی حمایت گر و رشد تماس مردمی با این سازمان‌ها دلیل رشد میزان گزارش‌های کودک آزاری است با این حال برخی دیگر از محققان معقتقدند کودک آزاری در کشور ما طی سال‌های اخیر بیشتر شده است.

مردم باید شماره تماس ۱۲۳ اورژانس اجتماعی یا شماره ۱۱۰ پلیس و یا شماره تلفن ۱۵۷۰ را که برای آسیب‌های اجتماعی دانش آموزان در نظر گرفته شده است به خاطر داشته باشند.رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با اشاره به بررسی‌های انجام شده در خصوص کودک آزاری گفت: مصادیق، تعداد و میزان کودک آزاری در سال‌های اخیر افزایش یافته است و تبعات خود را هم به دنبال داشته است.

موسوی چیلک افزود: آنچه که مهم است این است که همه کسانی که با کودکان سر و کار دارند؛ معلم؛ والدین؛ مربیان مدارس؛ افراد شاغل در قوه قضائیه، سازمان بهزیستی، تشکل‌های غیردولتی که به اشکال گوناگون با کودک سروکار دارند، اصحاب رسانه و نویسندگان همه باید چند چیز را بشناسند؛ اول اینکه ویژگی کودک و نوجوان را بشناسند، دوم اینکه قوانین و مقررات پیرامون کودک را بشناسند و سوم اینکه منابع اجتماعی مرتبط با کودک را بشناسند.

وی در تشریح منابع اجتماعی مرتبط با کودک گفت: به عنوان مثال مردم باید شماره تماس ۱۲۳ اورژانس اجتماعی را در خاطر داشته باشد یا شماره ۱۱۰ پلیس و ۱۵۷۰ را به خاطر داشته باشند. معلمان و دانش آموزان اگر در مدارس هستند شماره تماس ۱۵۷۰ را که با عنوان خط ملی نماد برای آسیب‌های اجتماعی دانش آموزان در نظر گرفته شده است به خاطر داشته باشند.

این مددکار اجتماعی خاطر نشان کرد: شناخت منابع اجتماعی هم برای کودکان ضروری است و هم برای کسانی که به هر شکلی با کودک سروکار دارند. در بسیاری از مواقع استفاده درست از منابع اجتماعی می‌تواند در درجه اول پیشگیری از کودک آزاری را به همراه داشته باشد و در ثانی اگر به هر دلیلی کودک در وضعیت مخاطره آمیز قرار گرفت با بهره‌گیری از منابع اجتماعی باید از تداوم کودک آزاری و خطر بیشتر جلوگیری کرد. متأسفانه بسیاری از افراد در کشورمان این منابع اجتماعی را نمی‌شناسند.

شناخت منابع اجتماعی وظیفه‌ای همگانی در پیشگیری از کودک آزاری

شناخت منابع اجتماعی یک فرصت مناسب برای حمایت بیشتر از کودکانی است که به هر شکلی و در هر جا حتی درون خانواده ممکن است با آسیب مواجه شوند.

اورژانس اجتماعی که با شماره تلفن ۱۲۳ در دسترس همه مردم است با هدف کنترل و کاهش بحران‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی، در دسترس قرار دادن خدمات اجتماعی تخصصی برای افراد نیازمند، انجام مداخلات اجتماعی- روانی و کمک به آزاردیده برای مداخلات انتظامی و قضائی در تمامی ساعات شبانه روز در دسترس است.

پس از شماره گیری عدد ۱۲۳، با زدن کلید یک به صورت اجمالی خدمات اورژانس اجتماعی بیان می‌شود و عدد ۲ شما را مستقیماً به اپراتور وصل می‌کند تا در کمترین زمان ممکن به مشکل یا گزارش شما پاسخ و رسیدگی لازم صورت گیرد.

در صورتی که شاهد هرگونه کودک آزاری بودید در اسرع وقت با شماره تلفن ۱۲۳ اورژانس اجتماعی و یا پلیس ۱۱۰ و یا شماره تلفن ۱۵۷۰ تماس بگیرید.