بازار داغ سودجویان تجهیزات پزشکی؛ تجارت کثیف با جان مردم
مشکلات مربوط به تجهیزات و اقلام مصرفی پزشکی شاید در حاشیه کمبودهای دارویی طی ماه‌های اخیر کمتر به چشم آمده باشد، اما آسیب‌های آن قابل انکار نیست.
به گزارش زنهار؛ آسیب‌هایی که به‌گفته متخصصان حوزه درمان با افزایش واردات بعضی کالاهای بی‌کیفیت تشدید هم شده و استفاده از آنها خسارت‌های متعددی را برای بیماران رقم زده است؛ از نبود تشخیص و درمان به‌موقع بیماری‌ها تا آسیب‌های جسمی پس از درمان و عمل‌های جراحی و البته تحمیل هزینه‌های گزاف. بررسی‌های همشهری هم نشان می‌دهد که با توجه به نوساناتی که در بازار ارز و هزینه تمام‌شده تولید رخ داده، بازار سودجویان حوزه تجهیزات پزشکی بسیار داغ شده و واردات به‌صورت غیرقانونی و بی‌رویه در حال افزایش است، به‌گونه‌ای که برخی از این تجهیزات مورد استفاده در حوزه درمان نه‌تنها کمکی به روند بهبود بیمار نمی‌کند که منجر به آسیب هم می‌شود. به‌طور مثال، پیچ، پین و پلاک‌های نامرغوب در بخش ارتوپدی که می‌تواند پس از استفاده بیمار را با شکستگی یا عفونت مواجه کند. این در حالی است که در پروسه درمانی افراد بیمار، به‌ویژه آنهایی که نیازمند عمل جراحی هستند، ۳ عامل می‌تواند سرعت و کیفیت بهبودی بیمار را افزایش دهد؛ اول مهارت پزشک، دوم دارو، لوازم مصرفی و تجهیزات پزشکی و سوم ایمنی و میزان پاسخ‌دهی بدن بیمار نسبت به بیماری. نظام سلامت کشور از پزشکان مجربی برخوردار است اما عامل مهم، متغیر و تأثیرگذار همین فاکتور دوم یعنی دارو و تجهیزات پزشکی است که اگر دچار نابسامانی شود یا از استانداردهای لازم برخوردار نباشد در نتیجه نهایی درمان بسیار مؤثر خواهد بود.
جالب اینجاست که برخی واردکنندگان تجهیزات پزشکی هم این مسئله را تأیید می‌کنند و می‌گویند: «به‌دلیل روند طولانی ثبت سفارش، زمان‌بر بودن ترخیص و هزینه‌های گران تعرفه‌های گمرکی ترجیح می‌دهند جنس ارزان‌تر را از کشورهای آسیایی مثل هند و چین وارد کنند و ریسک سرمایه‌گذاری با معطلی‌های چندماهه را نپذیرند.» البته روح‌الله مزینانی، مدیرکل تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو واردات قانونی تجهیزات بی‌کیفیت را تأیید نمی‌کند اما می‌گوید: «در تجهیزات پزشکی اقلام بسیار زیادی وجود دارد و شاید برخی از آنها به‌صورت قاچاق وارد کشور شوند، اما کلیه کالاهای داخلی و وارداتی مورد تأیید از سوی سازمان غذا و دارو، برچسب اصالت دارد و بی‌کیفیت نیست.»
چندی پیش هم رامین فلاح، رئیس هیأت‌مدیره اتحادیه بازرگانان تجهیزات پزشکی، در نشست خبری از چالش‌برانگیزشدن روند واردات کالاهای چینی به جای برندهای معتبر بین‌المللی خبر داده و گفته بود: «کالای ارزان وارد می‌کنیم اما در واقع گران‌تر تمام می‌شود چون تبعات آن هزینه‌ها را برای نظام سلامت بالاتر می‌برد.» او به مشکلات قیمت‌گذاری تجهیزات پزشکی هم اشاره و عنوان کرده بود: «در فضایی که همه کالاها با افزایش قیمت مواجه شدند، وزارت بهداشت اعلام می‌کند که کالا باید ارزان شود. وقتی واردکننده نتواند از یک کمپانی باکیفیت کالای ارزان وارد کند یا شرکت واردکننده حذف یا مجبور می‌شود برای ادامه حیات به کالای باکیفیت کمتر رجوع کند.» صحبت‌های او را ابوالفتح صانعی، عضو هیأت مدیره اتحادیه بازرگانان تجهیزات پزشکی هم تأیید می‌کند و می‌گوید: «واردات کالای پزشکی ضعیف چینی و هندی که داخل بدن کار می‌شود، ریسک سلامت بیماران را بالا می‌برد و هزینه‌های گزافی را تحمیل می‌کند، چون دوره مصرف آن به‌دلیل کیفیت پایین کالا کاهش پیدا می‌کند و مریض بعد از مدتی دچار مشکلات عدیده‌ای می‌شود.»
رغبت واردکنندگان به واردات ارزان
«ثبت سفارش، زمان‌بر بودن ترخیص و مالیات و تعرفه‌های گمرکی مشکلات متعددی را برای شرکت‌های واردکننده تجهیزات و اقلام پزشکی به‌وجود آورده، به‌گونه‌ای که برای جبران چنین خسارت‌هایی، اقدام به واردات محصولات بی‌کیفیت و حتی درجه ۳ و ۴ از کشورهای آسیایی می‌کنند.» اینها را یکی از واردکنندگان تجهیزات پزشکی می‌گوید که مایل نیست نامش در این گزارش منتشر شود اما معتقد است سختگیری‌ها نسبت به ترخیص کالاهای خارجی باعث می‌شود که چنین آسیب‌هایی در حوزه واردات تجهیزات و اقلام پزشکی تشدید شود: «یکی از مهم‌ترین مشکلات ما ثبت سفارش است.
فرایند خرید تجهیزات و اقلام پزشکی در خارج از مرزهای کشور به‌راحتی و در کوتاه‌مدت انجام می‌شود، اما مدت‌ها پشت مرزهای کشور و داخل گمرک گیر می‌کند. باید ثبت سفارش کنیم که اجازه چنین کاری را به ما نمی‌دهند. اقداماتی هم که باید برای واردات صورت بگیرد، بسیار سخت و پیچیده است. مالیات و تعرفه‌های گمرکی برای لوازم پزشکی و آزمایشگاهی هم به‌صرفه نیست.» او در پاسخ به این سؤال که آیا این سیاست‌های سختگیرانه درباره کالاهایی که مشابه ایرانی دارند، وجود دارد یا شامل تمامی کالاهای وارداتی است، بیان می‌کند: «شامل تمام کالاهاست، البته برخی از کالاهای ایرانی کیفیت و استانداردهای اروپایی را ندارند یا برخی از آنها اصلا تولید داخلی ندارند، با وجود این آنها را از هند یا چین وارد می‌کنیم که کیفیت خوبی ندارند و تنها قیمت‌شان ارزان‌تر است.
البته هیچ فروشنده‌ای تمایل ندارد جنس ارزان و بی‌کیفیت وارد کند اما کالاهای وارداتی آنقدر در پروسه ثبت سفارش و گمرک معطل می‌شوند یا ورود آنها به‌صورت قانونی با مشکلات زیادی مواجه می‌شود که ترجیح می‌دهیم سرمایه کمتری برای خرید این تجهیزات و لوازم پزشکی صرف کنیم یا جنس به‌صورت غیرقانونی وارد کشور شود.» او درباره اینکه آیا با وجود مشکلات اقتصادی، بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌ها توانایی خرید همین تجهیزات ارزان و بی‌کیفیت را دارند، می‌گوید: «جنسی که وارد می‌شود، قطعا مشتری خود را دارد، اما به‌روزکردن تجهیزات این مراکز مستلزم این است که دسترسی به کالاهای باکیفیت وجود داشته باشد.
اکنون بخش زیادی از واردات این اقلام پزشکی شامل همان اجناس بی‌کیفیت است و این مسئله حتی درباره مواداولیه دارویی هم وجود دارد که اجناس درجه ۳ و ۴ را به‌نام مواد باکیفیت وارد کشور می‌کنند و بسیار نگران‌کننده است.» او همچنین درباره آسیب‌های واردات تجهیزات بی‌کیفیت به کشور توضیح می‌دهد: «دستگاه‌های اروپایی درصد خطای صفر دارند، اما این ضریب خطا در دستگاه‌های آسیایی بالاتر است. این مسئله می‌تواند تشخیص بیماری‌ها را با مشکلات زیادی مواجه کند. حتی درباره کیت‌های آزمایشگاهی هم همین مشکل وجود دارد. کیت‌های موجود درصد خطای بالایی دارند. این وضعیت می‌تواند منجر به تعویق درمان‌های زودهنگام و به‌موقع در بیماران شود.»
تجهیزات بی‌کیفیت مجوز نمی‌گیرند
البته سازمان غذا و دارو واردات اقلام بی‌کیفیت و ارزان پزشکی را تأیید نمی‌کند، اما منکر ورود آن به‌صورت قاچاق هم نیست. روح‌الله مزینانی، مدیرکل تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو در این‌باره می‌گوید: «در حوزه تجهیزات پزشکی ۳۸۷ هزار کد وسیله پزشکی داریم که تعدادی از آنها، حدود ۶۰ درصد برای اقلام مصرفی است و به‌صورت وارداتی تامین می‌شود، چراکه کفایت تولید در کشور را درباره این اقلام نداریم.
حدود ۲ هزار تولیدکننده و ۲ هزار تامین‌کننده کالا و تجهیزات پزشکی هم در کشور فعال هستند. درصورتی که یک کالا به میزان مورد نیاز کشور تولید داخل داشته باشد، واردات درباره آن انجام نمی‌شود یا به‌صورت بسیار محدود صورت می‌گیرد. اما اگر تولیدکننده نداشته باشیم یا تولید داخل کفاف ندهد، واردات صورت می‌گیرد و این تامین واردات از تمامی کمپانی‌های اروپایی و آسیایی است که دارای گواهی فروش معتبر باشند.» او تأکید می‌کند: «قطعا کالاهایی وارد کشور می‌شود که در تمام دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند. انحصاری هم در این‌باره وجود ندارد، مگر اینکه تنها یک کمپانی، تولیدکننده خاص یک محصول باشد و در غیراین‌صورت تمامی کمپانی‌ها از لحاظ قیمت و اندیکاسیون مصرف رتبه‌بندی می‌شوند.
به همین دلیل اینکه گفته می‌شود کالای بی‌کیفیت در حوزه پزشکی وجود دارد، اشتباه است. به هیچ عنوان به کالای بی‌کیفیت مجوز نمی‌دهیم.» مزینانی با تأکید بر اینکه کلیه اقلام پزشکی مصرفی در کشور دارای برچسب اصالت و کد منحصربه‌فرد کالا هستند، بیان می‌کند: «در حوزه تجهیزات پزشکی سامانه تی‌تیک، اصالت‌سنجی (کد وسیله پزشکی؛ IRC) و برچسب‌گذاری (کد منحصربه‌فرد کالا به نام UID) را داریم که در زمان مصرف اصالت دقیق آن قابل بررسی است.» او همچنین در پاسخ به این سؤال که چه میزان کالاهای قاچاق در ورود تجهیزات بی‌کیفیت مؤثر است، عنوان می‌کند: «کالایی که برچسب اصالت دارد، قاچاق نیست، اما در تجهیزات پزشکی اقلام بسیار زیادی وجود دارد و شاید برخی از آنها به‌صورت قاچاق وارد کشور شود. با توجه به قانون مبارزه با قاچاق ۱۰۰ درصد کالاهای داخلی و وارداتی باید برچسب اصالت داشته باشند. در تجهیزات پزشکی اکنون برای تولید داخل این برچسب‌گذاری از ۷۰ درصد به ۹۵ درصد رسیده و درباره کالاهای وارداتی از ۹۰ درصد به ۹۷.»