تجربه موفق مناظرات تلویزیونی درباره «گشت ارشاد»

به گزارش زنهار؛ در التهابات این روزها و در شرایطی که رسانه‌های مختلف از همه‌سو درباره مرگ مهسا امینی، گشت ارشاد، مسئله حجاب و... سخن می‌گویند، رسانه ملی نیز بالاخره به صورت جدی به میدان آمد و مناظره‌های تلویزیونی متعددی را تدارک دید. این مناظره‌ها در دو شبکه چهار سیما و خبر معاونت سیاسی روی آنتن رفت و بر اساس اخبار رسیده، قرار است همچنان چند روزی ادامه داشته باشد؛ به ویژه برنامه تازه‌تأسیس «شیوه» شبکه چهار که یک هفته متوالی به موضوع گشت ارشاد می‌پردازد. نکته جالب توجه این که همه این برنامه‌ها نه به شکل تولیدی، بلکه به صورت زنده روی آنتن رفت.
آغاز با گفت‌وگوی داغ در شبکه خبر
مناظره‌های یادشده از دوشنبه‌شب و با «گفت‌وگوی ویژه خبری» شبکه خبر شروع شد. در برنامه‌ای که مسعود پزشکیان نماینده مردم تبریز در مجلس و محمدصادق کوشکی استاد دانشگاه در برابر یکدیگر قرار گرفتند و درباره «گشت ارشاد» مناظره کردند. برنامه‌ای که با استقبال خوبی مواجه شد و خصوصا بخش‌هایی از سخنان پزشکیان در فضای مجازی حسابی دست‌به‌دست شد. جلیل محبی دبیر سابق ستاد امر به معروف و نهی از منکر و حجت‌الاسلام مهدی بیاتی پژوهشگر حوزه حجاب و عفاف نیز دو مهمان تلفنی برنامه بودند و مصطفی بزرگ‌نسب مجری «گفت‌وگوی ویژه خبری» نیز عملکرد بدی نداشت و با انتقادات چشمگیری مواجه نشد.
دومین شب «گفت‌وگوی ویژه خبری»
شاید با استناد به همین تجربه خوب دوشنبه‌شب، شبکه خبر تصمیم گرفت این رویه را ادامه دهد و سه‌شنبه‌شب نیز مناظره دیگری تدارک دید و این بار از عبدا... گنجی مدیرمسئول روزنامه همشهری و غلامحسین کرباسچی مدیرمسئول روزنامه هم‌میهن -یکی اصلاح‌طلب و دیگری اصولگرا- دعوت کرد. حضور کرباسچی که بر اساس توئیت دیروز خودش، پس از حدود 25 سال به صداوسیما دعوت شده بود، از نکات جالب توجه «گفت‌وگوی ویژه خبری» سه‌شنبه‌شب بود. در این میان یکی از نکاتی که در خصوص
 این برنامه مورد توجه کاربران شبکه‌های اجتماعی بود، عملکرد سحر امامی مجری برنامه بود که برخی آن را فاقد اعتماد به نفس همراه با تپق‌های فراوان و جهت‌گیرانه دانسته و البته عده‌ای نیز سؤالات او از کرباسچی را پسندیده بودند. در کنار این دو چهره، محمدصادق کوشکی نیز با ارتباط تلفنی حضور داشت.
«شیوه» به سبک «زاویه»
همزمان با دومین شب از «گفت‌وگوی ویژه خبری» با موضوع گشت ارشاد، شبکه چهار نیز دومین قسمت از برنامه «شیوه» را به سبک برنامه «زاویه» و با اجرای عطاءا... بیگدلی آخرین مجری «زاویه» روی آنتن برد. در این برنامه که موضوع آن «مسئله گشت ارشاد» اعلام شد، سعید شریعتی روزنامه‌نگار و فعال سیاسی و جلیل محبی دبیر سابق ستاد امر به معروف و نهی از منکر حضور داشتند. «شیوه» که در همان استودیو و از همان دکور متعلق به برنامه «زاویه» استفاده می‌کرد، بهترین برنامه دوشنبه و سه‌شنبه‌شب تلویزیون بود که به مسئله گشت ارشاد می‌پرداخت. در این برنامه مناظره‌ای جدی، داغ و پرتیتر برگزار شد و بسیاری از مخاطبان تلویزیون را به وجد آورد. دیروز نیز میزان بالای واکنش‌ها به این برنامه، باعث شد در حالی که هیچ‌کدام از برنامه‌های سه‌شنبه شبکه چهار به 700 بازدید در تلوبیون نرسیدند، تا عصر چهارشنبه و لحظه تنظیم این گزارش، این قسمت از برنامه «شیوه» بیش از 5 هزار بازدید داشته باشد و حسابی دیده شود. بر اساس اطلاع‌رسانی که عصر دیروز شبکه چهار انجام داد، قرار بوده دیشب نیز علی مطهری و علیرضا شجاعی زند طرفین مناظره زنده برنامه «شیوه» باشند.
معمای مهمانان تلفنی
گزارش حاضر قصد ندارد به محتوای مناظره‌های تلویزیونی یادشده ورود کند، اما از نظر فرمی، یکی از انتقادات به دو قسمت برنامه «گفت‌وگوی ویژه خبری»، حضور مهمانان تلفنی در آن بود. در حالی که این مهمانان هرکدام زمان کمی نیز در اختیار داشتند، اما به نظر می‌رسید طوری گزینش شده‌اند که به نماینده یک سمت گفت‌وگو، تمایل داشته باشند و از این منظر، با حضور مهمانان تلفنی، توازن آرا در هر دو برنامه به هم خورده بود. از 3 مهمان تلفنی این برنامه‌ها، 2 نفر به نوعی تکراری بودند: جلیل محبی در برنامه شبکه چهار در مقابل سعید شریعتی قرار گرفت و صادق کوشکی نیز در برنامه شب قبل آن، در برابر مسعود پزشکیان حضور داشت! در صورتی که تلویزیون می‌خواهد این گونه مناظرات تدارک ببیند، نباید میزانسنی بچیند که یک‌سویه بودن برنامه، به مخاطب القا شود. چنین برنامه‌ای با تمام امتیازات آن، اعتماد مخاطب را به دست نخواهد آورد.
وظیفه ذاتی رسانه ملی
بدیهی است که رویکرد رسانه ملی -با تمام ضعف‌های آن که بالاتر خواندید- مثبت است. تلویزیون لازم است که درباره گشت ارشاد و همه مسائل پیرامونی آن، مناظره‌های زنده و داغ و تضارب واقعی آرا را به نمایش گذارد تا دیدگاه‌های موافق و مخالف حرف‌هایشان را بزنند و در نهایت مردم بشنوند و انتخاب کنند. این حداقل انتظاری است که از یک رسانه می‌رود، آن هم وقتی رسانه، ملی و متعلق به همه مردم کشور است.  حتی برخی کم‌رنگ شدن این نقش رسانه ملی را در جلوگیری از بروز برخی از این اتفاقات، مؤثر می‌دانند. اما اقدام فعلی صداوسیما و برگزاری این سلسله‌برنامه مناظره از طرفی به شفاف‌سازی بیشتر درباره مرگ مهسا امینی نیز کمک می‌کند و از طرف دیگر، می‌تواند زمینه اصلاح رفتارهایی را فراهم آورد که این‌چنین اتفاق تلخی را رقم زدند. از سوی دیگر بدیهی است چنین رویکردی که اجازه حضور دیدگاه‌های مختلف و شنیده شدن صدا و نظرات آن‌ها را می‌دهد، حضور خیابانی آن‌ها را کنترل می کند.
مناظرات را خاتمه ندهید
همه آن چه در تأیید رویکرد یکی دو شب اخیر گفته شد، در حالی است که این رویکرد ادامه یابد و مناظرات تلویزیونی زنده، داغ و با حضور آرای واقعا مخالف، فقط به دوره التهابات کنونی کف خیابان منحصر نشود. در این شرایط خواهد بود که مناظرات در درازمدت نتیجه‌بخش خواهد بود. هرچند انتظار تأثیر حداقلی، آنی و سریع این اتفاق بر التهابات کنونی نیز دور از انتظار نیست. لذا باید مناظرات یادشده با حضور جدی مخالفان واقعی پدیده‌هایی مثل گشت ارشاد، برای مدتی روی آنتن شبکه‌های مختلف سیما حضور ملموسی داشته باشد تا دیدگاه‌های احساسی، جای خود را به بحث منطقی -از طریق چهره‌های شناخته‌شده جناح‌های مخالف- بدهد.
کاربران چه گفتند؟
در انتهای این گزارش، گزیده‌ای از واکنش‌های شبکه‌های اجتماعی را درباره این برنامه‌ها می‌خوانید:
- دو تا شبکه رسانه ملی همزمان داره مناظره «واقعی» و «زنده» درباره گشت ارشاد برگزار و پخش می‌کنه‌. دم‌تون گرم. جان عزیزان‌تون ادامه بدید این رویه رو.
- جلیل محبی و پزشکیان تو شبکه خبر کولاک کردن.
- موضوع «زن» هست، اما یک مرد رو آوردید که از حقوق زنان دفاع کند؟ مشکل همین تفکر است که دهه هفتاد و هشتادی‌ها رو نمی‌تونید دیگه کنترل کنید!
- دیشب ۲ ساعت نشستم پای این مناظره شبکه ۴، سورئال‌ترین تجربه‌ ام با تلویزیون بود. باورم نمی‌شد اجازه چنین بحثی دادن تو تلویزیون.
- مناظره توی تلویزیون خیلی خوبه! باعث می شه افکار با همدیگه تقابل پیدا کنند و صداهای مختلف شنیده بشه. 
- به نظر آن چه در این مناظره‌ها در حال اتفاق افتادن است، نوعی پیوست رسانه‌ای تغییر و اصلاح قوانین و رویه‌های مرتبط با مقوله گشت ارشاد  است.
نویسنده : مصطفی قاسمیان