پیکر هوشنگ ابتهاج کجا تشییع می‌شود؟
هوشنگ ابتهاج خانه ای تحت عنوان «خانه ارغوان» دارد که در سال ۱۳۸۷ثبت سازمان میراث فرهنگی شد و دلیل این نام هم، وجود درخت ارغوان در حیاط این خانه می باشد که وی شعر معروفی با عنوان «ارغوان» دارد که برای درخت خانه اش سروده است.
به گزارش زنهار؛ امیر هوشنگ ابتهاج متخلص به ه.الف.سایه یکی از شاعران معاصران ایرانی است که در ششمین روز اسفندماه سال ۱۳۰۶متولد شد.
پدر هوشنگ ابتهاج، میرزا آقاخان و مادرش فاطمه رفعت بود که پدرش یکی از افراد سرشناس و شناخته شده در شهر رشت استان گیلان بود که برای مدت زمانی نیز ریاست بیمارستان پورسینای شهر را برعهده داشت.
غلامحسین و ابوالحسن هردو عموهای هوشنگ ابتهاج بودند که غلامحسین در دوره شانزدهم نماینده شهر بندر انزلی و در دوره نوزدهم نیز نماینده مجلس شورای ملی بود.
ابوالحسن ابتهاج، یکی دیگر از عموهای هوشنگ ابتهاج بنیان گذار اصلی برنامه ریزی توسعه در ایران بود که در یک دوره ی چهار ساله مدیر عامل سازمان برنامه بود.
هوشنگ ابتهاج پس از گذراندن دوران دبستان در شهر رشت به تهران رفت و مقطع دبیرستان خود را در این شهر گذراند.
وی در آن زمان شروع به سرودن اشعار خود کرد به طوری که نخستین دفتر شعر خود را تحت عنوان «نخستین نغمه ها» منتشر کرد.
گفته می شود هنگامی که هوشنگ ابتهاج جوان بود دل به یک دختری ارمنی می دهد که در شهر رشت زندگی می کرد و همین موضوع باعث شد که وی اشعار عاشقانه تری بسراید و پس از آن که در ایران بحران هایی مثل جنگ، خون ریزی و... به وجود آمد به سرودن شعری تحت عنوان کاروان(دیرست گالیا) پرداخت که به مسائل عاشقانه اش در آن بحران های سیاسی اشاره می کرده است.
هوشنگ ابتهاج در سال ۱۳۴۶در آرامگاه حافظ در جشن هنر شیراز شعرخوانی کرد که دکتر باستانی پاریزی با اشاره به این موضوع در سفرنامه خود به نام از پاریز تا پاریس عنوان کرد که پس از شعرخوانی سایه بسیاری از حاضران از آن استقبال کرده و به وجد آمدند به طوری که باستانی پاریزی هیچ گاه تصور نمی کرده است که یک شعر نو باعث استقبال و هیجان مردم شود.
در فاصله ی سال های ۱۳۵۰تا ۱۳۵۶هوشنگ ابتهاج برنامه گل های رادیوی ایران را سرپرستی کرد و برنامه گلچین هفته که یک برنامه در حوزه موسیقی بود را تهیه کرد.
حسین قوامی، محمدرضا شجریان و شهرام ناظری از جمله خوانندگان مطرح ایرانی هستند که از برخی از غزل ها، تصنیف ها و اشعار نیمایی هوشنگ ابتهاج در آثار خود استفاده کرده اند.
از جمله آثار ماندگار هوشنگ ابتهاج می توان به تصنیف های «تو ای پری کجایی» و «سپیده»(ایران ای سرای امید) اشاره کرد.
دلیل استعفای هوشنگ ابتهاج و جمعی از هنرمندان مثل محمدرضا شجریان، محمدرضا لطفی و حسین علیزاده از رادیو، حوادث پیش آمده در هفدهم شهریور سال ۱۳۵۷در میدان ژاله بود.
هوشنگ ابتهاج در مصاحبه ای که با مجله مهرنامه داشت در مورد روابطی که با حزب توده داشت بیان کرد:«عضو حزب توده نبودم؛ اما همیشه سوسیالیست بودم و به توده‌ای‌ها احترام می‌گذاشتم و رفیق آن‌ها بودم و با آن‌ها هم‌عقیده بودم.»
همسر هوشنگ ابتهاج
امیر هوشنگ ابتهاج در سال ۱۳۳۷ با خانم آلما مایکیال ازدواج کرد.
فرزندان هوشنگ ابتهاج
حاصل ازدواج هوشنگ ابتهاج و آلما مایکیال چهار فرزند به نام‌های یلدا «۱۳۳۸»، کیوان «۱۳۳۹»، آسیا «۱۳۴۰»، و کاوه «۱۳۴۱» است.
آثار هوشنگ ابتهاج
نخستین نغمه‌ها (۱۳۲۵)
سراب (۱۳۳۰)
سیاه مشق (فروردین ۱۳۳۲)
شبگیر (مرداد ۱۳۳۲)
زمین (دی ۱۳۳۴)
چند برگ از یلدا (آبان ۱۳۴۴)
یادنامه (مهر ۱۳۴۸) (ترجمه شعر تومانیان شاعر ارمنی، با همکاری نادرپور، گالوست خاننس و روبن)
تا صبح شب یلدا (مهر ۱۳۶۰)
یادگار خون سرو (بهمن ۱۳۶۰)
حافظ به سعی سایه (دیوان حافظ با تصحیح ابتهاج)
تاسیان مهر ۱۳۸۵ (اشعار ابتهاج در قالب نو)
از مهم‌ترین آثار هوشنگ ابتهاج تصحیح غزل‌های حافظ است. این اثر با عنوان «حافظ به سعی سایه» نخستین بار در سال ۱۳۷۲ از طرف نشر کارنامه به چاپ رسید. بار دیگر نیز با تجدید نظر و اصلاحات جدید منتشر شد. سایه سالهای زیادی را صرف پژوهش و حافظ‌شناسی کرد. این کتاب حاصل تمام آن تلاش‌ها و زحمات است که در مقدمه آن را به همسرش آلما پیشکش کرده است.
توصیف تعدادی از مجموعه‌های شعر هوشنگ ابتهاج به اختصار
اولین نغمه‌ها / نخستین نغمه‌ها: سایه در سال ۱۳۲۵ مجموعه «نخستین نغمه‌ها» را، که شامل اشعاری به شیوه کهن است، منتشر کرد. در این دوره هنوز با نیما یوشیج آشنا نشده بود. اولین نغمه‌ها در غزل از حیث زبان به حافظ بسیار نزدیک شده است. غزل‌های عاشقانه‌ی او همراه با مضامین اجتماعی نهفته در آن، غزل وی را به بهترین غزل‌های معاصر بدل ساخته است.
سراب: سراب نخستین مجموعه او به اسلوب جدید است، اما قالب همان چهارپاره است با مضمونی از نوع تغزل و بیان احساسات و عواطف فردی؛ عواطفی واقعی و طبیعی.
سیاه مشق: مجموعه «سیاه مشق»، با آنکه پس از «سراب» منتشر شد، شعرهای سالهای ۲۵ تا ۲۹ شاعر را دربرمی‌گیرد. در این مجموعه، سایه تعدادی از غزل‌های خود را چاپ کرد و توانایی خویش را در سرودن غزل نشان داد و شهریار پیش گفتاری در مورد غزل دربار آن می‌نویسد.
شبگیر: سایه در مجموعه‌های بعدی، اشعار عاشقانه را رها کرد و با مردم همگام شد. مجموعه «شبگیر» پاسخ‌گوی این اندیشه تازه اوست که در این رابطه اشعار اجتماعی با ارزشی پدید می‌آورد. مجموعه شبگیر و زمین نشان می‌دهد.
چند برگ از یلدا: مجموعه «چند برگ از یلدا» راه روشن و تازه‌ای در شعر معاصر گشود.
نمونه‌ای از اشعار هوشنگ ابتهاج:
آنکه مست آمد و دستی به دل ما زد و رفت / در این خانه ندانم به چه سودا زد و رفت
خواست تنهایی ما را به رخ ما بکشد / تنه‌ای بر در این خانه تنها زد و رفت
ماجرای مهاجرت به آلمان هوشنگ ابتهاج
سایه درباره مهاجرت به آلمان گفت: رفتن من به آلمان اجبار نبود، اول یکی از بچه‌هایم رفت آلمان، بعد زنم رفت که بچه‌ام تنها نباشد، بعد بچه‌های دیگر رفتند، یک مدتی هم من ممنوع الخروج بودم، بالاخره من هم سال ۶۴ رفتم. مهاجرت نکردم و گاهی تهران هستم
زندگی در آلمان
هوشنگ ابتهاج درباره زندگی‌اش در آلمان می‌گوید: در طول روز دو سه ساعت بیشتر نمی‌خوابم، صبح خیلی زود بیدار می‌شوم، چایی درست می‌کنم و با کمی نان خشک صبحانه می‌خورم. روزها می‌نشینم تلویزیون تماشا می‌کنم و می‌بینم دنیا روز به روز دیوانه تر می‌شود، بعد ناهار می‌خورم و دوباره دیوانگی دنیا را تماشا می‌کنم که بدانم آخر این دیوانگی دنیا به کجا خواهد کشید.
بعد شب هم کمی می‌روم و می‌خوابم، ویروس شعر گفتن هم همیشه هست و هر از گاهی چیزهایی می‌نویسم.
چرا به هوشنگ ابتهاج سایه می‌گفتند؟
هوشنگ ابتهاج در استدلال نام شاعری‌اش یعنی سایه می‌گوید:
حروف و کلمات برای من رنگ دارند: ر خاکستری، گ نارنجی و ج سیاه است. ی کلمات برایم سرد و گرم‌اند: سایه کلمه‌ای سرد است، گلابی کلمه‌ای گرم. به‌گمان من در کلمه سایه یک مقدار آرامش و خجالتی‌بودن و فروتنی و بی‌آزار بودن هست؛ این‌ها برای من جالب بود و با طبیعت من می‌ساخت.
خود کلمه سایه از نظر حروف الفبا حروف نرم بدون‌ادعایی است. در آن نوعی افسوس است و ذات معنای این کلمه، نوعی افتادگی دارد در مقابلِ خشونت و حتی می‌شود گفت وقاحت.
درگذشت هوشنگ ابتهاج
لدا ابتهاج دقایقی پیش (بامداد ۱۹ مرداد) خبر از فوت امیر هوشنگ ابتهاج متخلص به سایه شاعر و پژوهشگر ایرانی داد.
امیر هوشنگ ابتهاج متخلص به سایه شاعر و پژوهشگر نامدار معاصر درگذشت.
هوشنگ ابتهاج مشهور به سایه شاعر و پژوهشگر ادبی بزرگ ایرانی در اسفند ۱۳۰۶ در رشت به دنیا آمد و در آلمان درگذشت. اوبه هنگام مرگ ۹۴ سال داشت.
دقایقی پیش (بامداد ۱۹ مرداد) یلدا ابتهاج (دختر سایه) خبر فوت پدرش را در صفحه اینستاگرامش اعلام کرد و نوشت:
بگردید ، بگردید ، درین خانه بگردید
درین خانه غریبید ، غریبانه بگردید
سایه
سایه ما با هفت‌هزارسالگان سربه‌سر شد.
قبر هوشنگ ابتهاج کجاست؟
بسیاری این پرسش را دارند که هوشنگ ابتهاج کجا دفن خواهد شد. پاسخ به این پرسش تاکنون مشخص نیست. ابتهاج در سالهای اخیر در آلمان اقامت داشته است و یکی از گزینه‌ها می‌تواند آلمان باشد. گزینه بعدی می‌تواند دیار پدری ابتهاج و خاندانش باشد؛ یعنی رشت. گزینه دیگر آرامگاه فردوسی در مشهد است. در آنجا مهدی اخوان ثالث و محمدرضا شجریان نیز دفن شده‌اند. گزینه دیگر نیز می‌تواند قطعه هنرمندان بهشت زهرا باشد.
