چرا قند خون بدن بالا می‌رود؟
قند خون یک پدیده جدید، علائم قند بالا، عوامل مؤثر در بالا رفتن قند خون قندخون ناشتا، داشتن ۱۵ علامت و لزوم آزمایش قند خون، مضرات قند خون بالا برای بدن، کنترل قند خون وابسته به نوع خوراکی‌ها و ۱۴ دلیل برای نوسانات قند خون را در بسته خبری سلامت ایمنا بخوانید.
به گزارش زنهار؛ شکل قند خون یک پدیده جدید است، بر اثر عدم مطابقت بین DNA هایمان، دنیای پر از قند، سرشار از استرس و سمی اطرافمان به وجود آمده است. صعود و سقوطی که ما هر روز در قند خونمان تجربه می‌کنیم، هر چیزی می‌تواند باشد غیر از طبیعی. قند خون، درست مانند هورمون، سیستم ایمنی و باکتری‌های روده نه باید خیلی بالا باشد، نه خیلی پایین بلکه باید در حد درست و متعادل بایستد.
سطح قند خون بالا و بروز دیابت
دیابت نوعی بیماری متابولیکی است که با سطح قند خون بالا (گلوکز) همراه است که به دنبال نقص در ترشح انسولین یا عملکرد آن یا هر دو ایجاد می‌شود، سطح بالای گلوکز خون (هیپرگلیسمی) می‌تواند منجر به مشکلات جدی در سلامت شود. بیماری دیابت یکی از بیماری‌هایی است که روز به روز به شمار مبتلایان به آن اضافه می‌شود، به همین دلیل ضروری است بدانیم کدام غذاها، داروها و یا شرایط زندگی باعث افزایش یا کاهش سطح قند خون می‌شوند.
هنگامی که قند خون افزایش می‌یابد (به عنوان مثال، پس از غذا خوردن)، انسولین از پانکراس آزاد می‌شود تا سطح گلوکز را با انتقال به سلول‌های بدن کاهش دهد. در بیماران مبتلا به دیابت، عدم تولید کافی یا عدم پاسخ به انسولین موجب هیپرگلیسمی می‌شود. دیابت یک بیماری مزمن است، بدین معنی که اگر چه می‌توان آن را کنترل کرد، اما تمام عمر با فرد همراه است.
دیابت می‌تواند عوارض خطرناکی، از جمله سکته مغزی و بیماری‌های قلبی را در فرد افزایش دهد. انواع مختلف دیابت می‌تواند رخ دهد و کنترل و درمان آن بستگی به نوع دیابت دارد، دیابت مزمن و طولانی مدت شامل دیابت نوع یک و دیابت نوع دواست،
شرایط بالقوه برگشت پذیر دیابت نیز شامل مرحله پیش دیابتی (زمانی که سطح قند خون شما بالاتر از حد طبیعی است، اما به اندازه کافی بالا نبوده و به عنوان دیابت محسوب نمی‌شود) و دیابت بارداری (که در دوران بارداری رخ می‌دهد اما بعد از تولد نوزاد ممکن است از بین برود) است.
عوامل مؤثر در بالا رفتن قند خون قندخون ناشتا
عواملی در بالا رفتن قندخون افراد مختلف تأثیر گذارند و موجب این امر می‌شوند کسانی که این حالت برای شأن پیش می‌آید چه کارهایی باید انجام دهند و چه خطراتی سلامتی شأن را تهدید می‌کند.
به دلایل مختلفی امکان دارد که فرد در زمان بیدار شدن از خواب شبانه احساس کند که قندخون بدنش بالاتر از حد نرمال و طبیعی می‌باشد و اندازه گیری قندخون نیز این امر رانشان دهد. البته هر بالا بودن قندخون ناشتا نشانه وجود دیابت نمی‌باشد. چون که دیابت به معنی بالا بودن همیشگی قندخون ناشتا از مقادیر طبیعی آن تعریف می‌شود.
چرا قند خون بدن بالا می‌رود؟
پزشکان معتقدند که بالا رفتن قندخون در بعضی از افراد سالم می‌تواند بسیار طبیعی و ناشی از یکی از عوامل سه گانه است که عبارتند از:
۱. نوسان‌های هورمونی
در واقع میزان حداکثر ترشح هورمون‌ها در بدن از ساعت ۱۲ شب تا شش صبح می‌باشد و بخصوص در بین هورمون‌ها میزان حداکثر ترشح هورمون‌های رشد و کورتیزول بین ساعت سه تا شش صبح بالا است، بنابراین اگر میزان ترشح شبانه هورمون‌های رشد و کورتیزول در بدن فردی بالا باشند، به دلیل اختلالی که این دو هورمون بر هورمون انسولین ایجاد می‌کنند.، باعث می‌شوند تا میزان قندخون ناشتا در حالت غیر طبیعی اندازه گیری شود. در زمان‌هایی که علت مشکل تنظیم قندخون به دلیل مشکلات هورمونی باشد، راه درمان را پزشک می‌تواند به شما نشان دهد. پس در این مواقع هیچگاه اقدام به خود درمانی نکنید.
۲. در اثر گرسنگی‌های شدید شبانه
برخی یافته‌ها نشان می‌دهند که اگر فردی، آخرین وعده غذایی روزانه خود یعنی شام را حذف نماید و یا این وعده را محدود استفاده نماید، امکان اینکه روز بعد دچار نوسانات قندخون شود بیشتر خواهد بود. یکی از راه‌های شناسایی این حالت که با نوسان قند خون ناشتا همراه است، می‌توان به سردرد صبحگاهی و در زمانی که فرد از خواب بر می‌خیزد اشاره کرد. در این مورد توصیه می‌شود که فرد مبتلا شب قبل یک وعده غذایی کامل استفاده نماید و یا اینکه حتماً قبل از خواب مواد غذایی مغذی میل کند.
۳. اتمام انسولین
در برخی موارد حس خالی شدن بدن از انسولین ایجاد می‌شود. در این مورد که نشانه آن احساس خستگی شدید در هنگام بیدار شدن از خواب شبانه است، باید فرد مبتلا سریعاً به پزشک برای درمان این حالتش مراجعه کند.
علائم قند بالا چیست؟
علائم قند خون بالا از یک شخص به شخص دیگر و حتی از یک روز به روز دیگر متفاوت است. اما به طول کلی اگر یکی از حالت‌های زیر را داشته باشید، احتمالاً قندخون بالا دارید:
- احساس گرسنگی یا تشنگی بیش از حد معمول می‌کند.
- بیشتر از حد معمول ادرار می‌کند.
- مجبور است چند بار در شب بیدار شود و ادرار کند.
- احساس خستگی، خواب آلودگی و کمبود انرژی می‌کند.
- نمی‌تواند به وضوح چیزها را ببیند و یا وقتی به منبع نور نگاه می‌کند هاله می‌بیند.
اگر شما هر یک از این علائم را دارید، فوراً قندخون خود را اندازه‌گیری کنید، سعی نکنید این علائم را با انسولین اضافه یا داروی دیگر مداوا کنید، مگر اینکه مطمئن هستید که دلیل آن بالا بودن قند خون شما است، زیرا شرایط پزشکی دیگری وجود دارند که ممکن است همین علائم را داشته باشند.
با داشتن ۱۵ علامت زیر حتماً آزمایش قند خون بدهید
اگر بیش از یک مورد از موارد زیر در موردتان صدق می‌کرد، توصیه می‌شود حتماً آزمایش قند خون دهید، این موارد عبارتند از:
۱- زیاد هوس شیرینی، نان و کلوچه می‌کنید.
۲- خوردن شیرینی، هوس خوردن غذاهای شیرین را در شما کم نمی‌کند.
۳- اگر یک وعده غذایی نخورید یا دیر شود عصبی می‌شوید.
۴- برای گذراندن روز به کافئین نیازمندید.
۵- اگر یک وعده را از دست بدهید، احساس گیجی می‌کنید.
۶- غذا خوردن باعث می‌شود احساس خستگی و نیاز به خوابیدن پیدا کنید.
۷- کاهش وزن برایتان دشوار می‌شود.
۸- غالباً احساس ضعف، لرزه و عصبی بودن می‌کنید.
۹- تعداد دفعات ادرارتان بالا رفته است.
۱۰- مضطرب هستید، به سادگی ناراحت یا نگران می‌شوید.
۱۱- حافظه تان مانند آنچه قبلاً بود نیست.
۱۲- دیدتان تار شده است.
۱۳- میان تنه تان با باسن برابر شده یا حتی بزرگ‌تر از آن است.
۱۴- میل جنسی تان کاهش یافته است.
۱۵- همیشه تشنه هستید.
مضرات قند خون بالا برای بدن
بالا بودن میزان قندخون در دراز مدت می‌تواند به عروق و اعصاب بدن آسیب وارد کند، این باعث می‌شود که جریان خون در اعضای بدن، به خصوص دست‌ها، پاها، بازوها و ران‌ها کم شود.
کمی جریان خون به این اعضا خطر امراض عفونی، امراض قلبی، سکته مغزی، نابینایی، قطع پا و امراض کلیوی را زیادتر می‌کند. علاوه بر این ممکن است پاهای شما احساس خود را از دست بدهد و احساس درد اضافی در پاها خود بکنید.
حتی یک زخم کوچک ممکن است بدون اینکه متوجه شوید به پاهای شما آسیب وارد کند. بالاخره آسیب به عروق و اعصاب برای روابط جنسی مشکل‌های غیرقابل علاج پیش خواهد آورد. به خاطر تمام این دلایل، شما باید سعی کنید قند خون بالا را با روش‌های خانگی یا پزشکی کنترل و درمان کنید.
کنترل قند خون وابسته به نوع خوراکی‌ها
بیشتر مواقع کنترل سطوح قند خون به آنچه می‌خورید بستگی دارد. مصرف مواد غذایی پرکربوهیدارت و شیرین می‌تواند قند خون را بیش از اندازه افزایش دهد. خوشبختانه بدن برای تعدیل این شرایط انسولین تولید می‌کند که به کنترل قند خون کمک می‌کند.
اما گاهی اوقات بدن قادر به تولید انسولین کافی برای کاهش قند خون نیست. زمانی که این اتفاق رخ می‌دهد، سطوح قند خون همواره بالا باقی می‌ماند. این شرایط خطر ابتلاء به بیماری قلبی، نارسایی کلیوی، از دست دادن بینایی و مشکلات سلامت دیگر را افزایش می‌دهد. افزایش قند خون با نشانه‌ها و علائمی همراه است که توجه به آنها می‌تواند از جدی‌شدن شرایط پیشگیری کند.
۱۴ دلیل برای نوسانات قند خون
در اینجا ۱۴ دلیل برای نوسانات قند خون در مبتلایان به بیماری دیابت عبارتند از:
کافئین: نوشیدن قهوه حتی نوع بدون شکر آن، قند خون را افزایش می‌دهد، چای سیاه، چای سبز و نوشیدنی‌های انرژی زا نیز مانع کنترل قند خون در دیابتی‌ها می‌شود. از آنجا که هر فرد دیابتی واکنش متفاوتی به غذاها و نوشیدنی‌های شیرین نشان می‌دهد، بهتر است نحوه پاسخ این افراد به چنین خوراکی‌هایی مورد بررسی قرار گیرد.
خوراکی‌های بدون شکر: بسیاری از غذاهای بدون شکر سطح قند خون را بالا می‌برند، اما چرا این غذاها می‌توانند حاوی کربوهیدرات‌های حاوی نشاسته، باشند. بررسی میزان کربوهیدرات این غذاها قبل از انتخاب آنها ضروری است. شما همچنین باید به سوربیتول و گزیلیتول آنها نیز دقت کنید. این شیرین کننده‌های مصنوعی دارای کربوهیدرات هستند و باعث افزایش قند خون می‌شوند.
سرماخوردگی: قند خون شما افزایش می‌یابد زمانی که بدن در حال مبارزه با یک بیماری است. آنتی بیوتیک ها، ضد احتقان‌ها و سایر داروهای مشابه می‌تواند بر روی قند خون شما تأثیر بگذارد. توصیه می‌شود آب و مایعات زیادی بنوشید تا آب کافی به بدنتان برسد. اگر بیشتر از دو ساعت دچار اسهال و استفراغ هستید و یا دو روز متوالی بیمار هستید و بهتر نشده اید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
استرس شغلی: ناراضی بودن از کار و به طور کلی استرس‌های مرتبط با کار می‌تواند هورمون‌هایی را در بدن آزاد کند که باعث افزایش قند خون شوند. این روند در افراد مبتلا به دیابت نوع دو شایع‌تر است. سعی کنید با استراحت، تنفس عمیق و ورزش مدیریت استرس خود را به دست بگیرید و اگر ممکن است موقعیت و مسئولیت خود را عوض کنید.
نوشیدنی‌های ورزشی: برخی از این نوشیدنی‌ها حاوی شکر فراوان هستند اگرچه کمبود آب بدن را جبران می‌کنند. اگر قرار است کمتر از یک ساعت ورزش کنید، بهترین نوشیدنی همان آب است. اگر می‌خواهید ورزش‌های طولانی‌تر و سنگین‌تر انجام دهید، با پزشک خود در مورد کالری، کربوهیدرات و مواد معدنی این نوشابه‌ها باید مشورت کنید.
میوه‌های خشک: انتخاب میوه، یک انتخاب سالم است، اما باید بدانید که میوه‌های خشک شده کربوهیدرات بیشتری دارند و قند خون را به سرعت بالا می‌برند.
استروئیدها: کروتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزولون برای درمان جوش یا تاول، ورم مفاصل، آسم و بسیاری دیگر از شرایط پزشکی می‌تواند قند خون را بالا ببرد و حتی خطر ابتلاء به دیابت در برخی افراد را افزایش دهد. دیورتیک‌ها یا همان کمک کننده‌ها به کنترل فشار خون بالا نیز همین خاصیت را دارند. برخی از داروهای ضد افسردگی نیز باعث نوسانات قند خون می‌شوند.
داروهای سرماخوردگی: ضد احتقان‌هایی مانند پزودوافدرین یا فنیل افرین می‌تواند قند خون را بالا ببرد. داروهای ضد سرماخوردگی گاهی حاوی شکر است. آنتی هیستامین‌ها مشکل خاصی در رابطه با قند خون ایجاد نمی‌کنند. در مورد اثرات احتمالی این داروها قبل از خرید، با داروساز یا پزشک مشورت کنید.
فعالیت‌های خانگی: این فعالیت‌ها با شدت متوسط کمک کننده به مبتلایان به دیابت است و می‌تواند باعث کاهش قند خون در بیماران شود.
ماست: از نوع پروبیوتیکش، حاوی باکتری‌های سالم است که روند هضم را بهبود می‌بخشد و منجر به تقویت سیستم ایمنی و کنترل قند خون می‌شود، از انتخاب ماست‌های حاوی قند و شکر پرهیز کنید.
رژیم گیاه خواری وگان: یک مطالعه نشان داده که مبتلایان به دیابت نوع دو که این رژیم را دنبال می‌کنند، قندخونشان بهتر کنترل شود و نیازشان به انسولین کاهش می‌یابد، البته باید قبل از هر گونه تغییر در رژیم غذایی با پزشک مشورت کرد.
ورزش: هنگامی که فرد آنقدر ورزش می‌کند که عرق می‌کند و ضربان قلبش زیاد می‌شود، قند خون ممکن است بالا برود و سپس افت کند. ورزش‌های شدید و یا استقامتی می‌توانند باعث کاهش قند خون حداقل به مدت کمتر از ۲۴ ساعت شوند، قند خونتان را قبل، حین و بعد از ورزش بررسی کنید.
خواب: برخی دیابتی‌های نوع یک، در طول خواب، قند خونشان به شدت افت می‌کند، بهتر است قبل از خواب و بعد از بیدار شدن از خواب، قند خون خود را بررسی کنید. خوردن یک میان وعده قبل از خواب ممکن است مفید باشد.
دارچین: برخی تحقیقات حاکی از آن است که مصرف دارچین، به بدن کمک می‌کند تا از هورمون انسولین استفاده کند و ممکن است قند خون را در دیابتی‌های نوع دو کم می‌کند.